شناژ چیست؟ انواع شناژ و کاربرد هر یک
شناژ (یا شِن‌اژ) در مهندسی عمران به تیرک‌ها یا نوارهای بتنی گفته می‌شود که برای یکپارچه کردن و تقویت فونداسیون (پی) ساختمان استفاده می‌شوند. شناژها به ویژه در مناطق زلزله‌خیز اهمیت زیادی دارند چون باعث انسجام و صلبیت بیشتر در فونداسیون می‌شوند.
این عضو سازه‌ای معمولاً بین پی‌های منفرد (مثل پی‌های نواری یا منفرد زیر ستون‌ها) قرار می‌گیرد تا:
- نیروهای وارده را بهتر توزیع کند.
- مقاومت سازه را در برابر نشست‌های ناهمگون افزایش دهد.
- از جابجایی نسبی پی‌ها جلوگیری کند.
- اتصال محکمی بین قسمت‌های مختلف پی ایجاد کند.
انواع شناژ:
1.شناژ افقی
شناژ افقی یکی از پرکاربردترین انواع شناژ در سازه‌هاست و معمولاً در تراز فونداسیون یا کمی بالاتر اجرا می‌شود. این نوع شناژ به صورت نوارهای بتنی مسلح بین پی‌های منفرد (مثل زیر ستون‌ها) قرار می‌گیرد تا آن‌ها را به هم متصل کند.
وظایف اصلی شناژ افقی:
- جلوگیری از حرکت پی‌ها در برابر نیروهای جانبی مانند زلزله یا باد
- تقسیم یکنواخت نیروها بین پی‌های مختلف
- افزایش مقاومت سازه در برابر نشست نامتقارن خاک
- ایجاد یک سیستم پی به هم پیوسته و پایدار
اجزای تشکیل‌دهنده:
- بتن (معمولاً با عیار 300 تا 350 کیلوگرم سیمان در مترمکعب)
- میلگرد طولی (برای مقاومت کششی)
- خاموت یا سنجاقی (برای مهار میلگردها و مقاومت برشی)
محل اجرای شناژ افقی
در زیرزمین، در کف، یا در تراز پایین‌ترین سقف ساختمان، بسته به طراحی مهندس سازه.
2.شناژ عمودی (یا قائم)
شناژ عمودی (که بهش ستونک یا کلاف قائم هم می‌گن) نوعی شناژ هست که در جهت عمودی و اغلب درون دیوارها اجرا می‌شه، به‌ویژه در دیوارهای آجری یا بلوکی.
نقش و کاربرد شناژ عمودی:
- تقویت دیوارها در برابر زلزله و نیروهای جانبی
- جلوگیری از ترک‌خوردگی دیوار در اثر نشست یا تنش
- افزایش یکپارچگی بین دیوار و سازه‌ی اصلی
- اتصال دیوار به شناژ افقی یا تیر بتنی (مثل کلاف‌های افقی زیر یا بالای دیوار)
محل اجرای شناژ عمودی
- در گوشه‌ها و انتهای دیوارها
- در کنار بازشوها (مثل در و پنجره)
- در فواصل معین (مثلاً هر 3 تا 4 متر در دیوارهای طولانی)
ساختار شناي عمودی:
- شامل میلگردهای طولی (معمولاً 4 عدد میلگرد 12 یا 14)
- خاموت برای بسته‌بندی و شکل‌دهی
- بتن‌ریزی در قالب (یا در داخل بلوک‌های مخصوص که جای میلگرد دارند)
نکته مهم:
شناژ عمودی به‌تنهایی کافی نیست؛ معمولاً باید با شناژ افقی ترکیب بشه تا یک سیستم کلاف کامل و مقاوم ایجاد کنه، به‌خصوص در مناطق زلزله‌خیز.
3.شناژ مورب
شناژ مورب در واقع نوعی شناژ نادر و خاص‌کاربرد است که در برخی شرایط خاص برای تقویت سازه در برابر نیروهای مورب یا پیچشی استفاده می‌شود. این نوع شناژ در مقایسه با شناژ افقی و عمودی رایج نیست، اما در برخی موارد کاربرد دارد.
موارد استفاده از شناژ مورب:
- در دیوارهای برشی یا قاب‌های خاص که نیاز به تقویت در جهت مورب دارند
- برای مقابله با نیروهای برشی یا پیچشی شدید در گوشه‌ها یا محل‌های تغییر جهت نیرو
- در تقویت نقاط ضعیف یا شکست‌پذیر در سازه‌های خاص (مثل سازه‌های سنگی یا قدیمی)
ساختار شناژ مورب
- معمولاً از بتن مسلح با میلگردهای قطر مناسب
- به صورت مورب بین دو نقطه از سازه اجرا می‌شود (مثلاً از گوشه پایین یک دیوار به گوشه بالای مقابل)
کاربرد شناژ مورب در مقاوم‌سازی:
در پروژه‌های مقاوم‌سازی سازه‌های قدیمی یا آسیب‌دیده، گاهی از شناژهای مورب استفاده می‌شود تا سختی جانبی افزایش یابد.
نکته:
در طراحی سازه‌های معمولی (مثل ساختمان‌های مسکونی)، شناژ مورب معمولاً استفاده نمی‌شود مگر در شرایط خاص با نظر مهندس سازه.
4.شناژ مخفی (tie beam)
شناژ مخفی به نوعی از شناژ گفته می‌شود که درون دیوار یا کف پنهان شده و از بیرون قابل مشاهده نیست. این شناژها به‌طور خاص برای حفظ ظاهر معماری در عین حال تقویت سازه‌ای استفاده می‌شن.
ویژگی‌های شناژ مخفی:
- در داخل دیوار یا سقف اجرا می‌شود
- در ظاهر نهایی ساختمان دیده نمی‌شود
- نقش مقاوم‌سازی را مثل شناژهای معمولی ایفا می‌کند
- معمولاً با میلگرد و بتن ساخته می‌شود، گاهی هم از نبشی یا قوطی فلزی استفاده می‌شود
کاربردهای شناژ مخفی
- دیوارهای آجری یا بلوکی که نباید ظاهرشون تغییر کنه
- بازشوهای بزرگ مثل درها و پنجره‌ها برای جلوگیری از ترک خوردن
- کف ساختمان‌ها یا سقف‌های کاذب برای عبور تأسیسات یا حفظ ارتفاع
مثال:
فرض کن در یک دیوار آجری سنتی می‌خوای مقاومت بیشتری ایجاد کنی ولی نمی‌خوای کلاف بتنی دیده بشه، اون وقت شناژ مخفی اجرا می‌کنن داخل دیوار با بلوک مخصوص یا شیار ایجاد شده.
مصالح رایج در ساخت شناژ کدامند؟
بتن مسلح (بتن همراه با میلگرد)